Kahirapan (Nunal sa tubig)

Isang isla sa gitna ng malawak na karagatan ang tinitirahan ng mga taong nangangamoy masasangsang naisda at may kulay uling na balat na dahil sa kanilang kabuhayan habang tirik na tirik ang araw

Hindi na magkandaugaga ang mga mangingisda sa lamig ng ihip ng hangin, tunog nitong nakakabingi sa bawat hapas nito sa karagatan at tila kinakalampag ang mga bahay na gawa sa dayami. Ang mga damit rin ay nagliliparan sa may sampayan. Nakakatakot ang lakas ng ng hangin na kailangan pang magsigawan upang marinig ang isa't isa.

Makikita ang iba't ibang klase ng buhay ng mga tao sa isang isla. Walang doktor o kung ano pa man. Buwis buhay itong masasabi. Panganganak at patuli ay walang anestisyang gamit, katapangan lamang ang katapat. Kung sa ating palagay ay ang panganganak na ang pinakamasakit sa pagiging babae pano pa kaya ang mga taong nakatira sa isang islang walang anestisya o kahit pampatulog man lang para maikubli ang sakit. Minsan pa nga'y mamimili ka sa dalawa yung anak o ina ang mabubuhay dahil sa hirap ng panganganak. Sa lalake naman ay ang pagtutuli, pagpukpok sa balat ng ari ng lalake ang proseso sa pagiging tunay na binata ng mga kalalakihan.

Simpleng buhay ng mga taong naninirahan sa isang isla. Ito ay isang kabuhayang kung ating titignan ay hindi natin makakayanan dahil sa mga karangyaang ating nakakamit. Hindi ko rin namang sinasabing tayo ay mayayaman ngunit tayo sa nasa isang sibilisasyong malapit sa ospital, pasyalan at iba na ating pinupuntahan. Maipapakita dito kung gano tayo sa swerte na hindi natin naabutan o hindi tayo lumaki sa isang sibilisasyong katulad nito, malayo sa syudad at hirap sa buhay.

Sangayon ako! (pangangatwiran)

                Bakit nga ba kailangan isulong ang RH Bill or “Republic Health Bill” sa Pilipinas? Ito ay isa pa lamang sa mga isyung hindi mabigyan bigyan ng kasagutan ng ating gobyerno. Sa kadahilanang ni-sila ay hindi ma sagot kung ano nga ba naman ang tama? Ang nasa bibliya o ang pagdami ng populasyon sa Pilipinas na nauuwi rin sa kamatayan dahil sa maraming dahilan? Kay raming tanong, kay hirap sagutin. San ka nga ba papanig sa usaping ito?

                Sa aking palagay ay ipatupad na ang RH Bill. Hindi dahil hindi ko iginagalang ang bibliya ngunit sa kadahilanang kelangan nalamang natin solusyonan ang problemang ito. Maraming bata ang namamatay araw-araw dahil sa gutom. Kitang kita ng ating mga mata ang mga kawawang batang nagtatrabaho sa murang edad para kumita ng pera. Maliban pa dito ay ang mga batang nakakalat sa lansangan at gumagamit ng rugby, droga o kung ano pa man. Mas maatim pa nga ba nating Makita ng ating mga mata unti-unting pinapatay ng mga batang ito ang kanilang sarili ng dahil sa kahirapan? Ako, hindi ko kaya. Mas gugustuhin ko pang hindi nalang sila inilabas ng kanilang mga magulang kung hahayaan lang rin. Ito pagpapakita ng isang responsableng magulang.

                Oo nga’t may nagsasabing bakit ka makikipagtalik kung hindi ka handa sa maaring bunga nito? Ang pakikipagtalik ay ginagawa ng dalawang magasawa pero hindi naman lahat ng magasawa ay kayang buhayin ang mga supling nila ng dahil sa kahirapan. Kahrapan ang pangunahing problema sa buong mundo hindi lamang sa Pilipinas, ngunit ito ay hindi parin nasosolusyunan nga kahit sino. Maaaring mayaman ang bansa ngunit may mga tao paring naghihirap. Kaya’t sa aking palagay ay pagtungan nalamang natin ng pansin ang mga sanhi ng paghihirap katulad nalaman ng paglaki ng populasyon. Nariyan na nga ang problema, hindi na dapat pang pagtalunan pa dahil wala rin naman itong patutunguhan at ang kailangan sa problema ay solusyon lamang at wala ng iba.

                Isa pa rito ang kadahilanang, pilit na pinagtatalunan n gating gobyerno ang isyu tungkol sa RH Bill ngunit marami naman ng gumagamit ng mga condom, pills at iba pang ginagamit sa pagtatalik upang maiwasan ang pagbubuntis. Ngayon pa nga ay nagkalat sa istasyon ng LRT o kung saan-saan pang lugar ang mga poster ng condom, pati sa telebisyong kahit bata ay nanakakanuod ay ipinapalatastas ang condom at higit sa lahat ay marami naring maaring pagbilhan ng mga ito sa convenient store particular sa ditto ang Mini Stop, 7/11, Mercury at marami pang iba. Nasa tao na rin naman iyon kung gugustuhin nilang gumamit ng mga ito o hindi.

                Ako ay sang ayon sa RH Bill, ito na lamang ang nakikita kong solusyon sa problema ngating bansa. Hindi sa pinipilit ko ang lahat na gumamit ng contraceptives ngunit sa kadahilanang ako ay pumapanig sa pro RH Bill para sa ikabubuti nating lahat. Ang dapat na pinagiisipan sa isyung ito ay kung isasama ba ang abortion sa pagpasa ng RH Bill at gawa ng batas tungkol dito.

Tamis at Pait (Paglalahad)

            Masarap magmahal, masarap umibig. Lalo’t sa panahong nagdadalaga o nagbibinata pa lamang. Kilig at tamis ng pagmamahal ang umiiral ngunit hindi lahat ng nagiibigan ay nagtatapos sa kasalan. Ito ay hindi kahulugan ng isang masayang katapusan.

            “Hoy Bong! Gumising ka na daw sabi ni mama!” pambungad na sigaw ng kuya ni Bong, sabay hila ng unan sa may ulunan nito. “Mamaya na!” sagot ni bong habang hinihila pabalik ang unan.

            Pumasok ang ina nila Bong sa kwarto at sinabing “magsi-gising na kayo at malelate na kayo sa klase.”

            Unang bumangon si Bong at dali-daling naligo at nagmamadaling lumabas ng bahay. “Hindi ka na ba kakain?” pahabol ng kanyang ina. “hindi na po!” sagot ni Bong habang palabas ng gate.

            Nakasalubong ni Bong ang kanyang mga kabarkada pagpasok ng iskwelahan. “Pare, gimik tayo mamaya sa may MCDO na tayo magkita-kita! Sagot ko.” Pagiimbita ng isang kaibigan nya. “Sige pare sunod ako pagtapos ng klase ko.” Nagkamayan at nagpaalam na sa isa’t isa ang magkakaibigan upang pumasok sa kanya-kanya nilang klase.

            Matapos ang klase ay nagmamadaling tumakbo si Bong palabas ng kanyang iskwelahan at hingal asong dumating sa kanilang tagpuan. “Tagal mo pre!”, sabi ng kanyang kaibigan. “Sorry pre tagal magpalabas ng prof namin e.”, sagot ni bong habang hinahabol ang kanyang hininga.

            Sabay-sabay ng pumunta sa isang discuhan ang magkakaibigan. Isang Nakakabinging tugtog at nakakabulag sa liwanag pagtumapat sa mga mata ang mga bolang nakasabit sa kisame sa isang madilim na lugar ang bumungad sakanila. Hindi magkandarapa ang mga tao kakasayaw sa isang maliit na lugar na iyon.

            Habang sila’y sumasayaw ay hindi sinasadyang mabangga ni Bong ang isang babaeng may mahaba buhok, maliliit na mata at mapupulang labi ang bumungad sakanya. Si Bong ay nakatitig lang sa babaeng iyon habang ang babae naman ay nagsosorry sakanya.

            “Sorry! Hindi ko sinasadya” sabi ng babae. “Ah… ok lang.”, Nauutal na sagot ni Bong.

            Nakatitig parin si Bong sa babaeng iyon habang papunta sa bar upang kumuha ng alak. Agad namang sumunod ang kanyang mga kaibigan at siya’y kinantyawan. “Oy! Pare! Anong nangyari?” “Ang ganda nun ah! Nakilala mo ba?” “Anong pangalan?”, sunud-sunod na tanong ng kanyang mga kabarkada. “Hindi pare eh.”, sagot ni Bong. Ngunit hindi parin natitinag ang pagtitig niya sa babaeng nakaupo sa kabilang mesa.

            Tinuro ng mga kaibigang kasama ng babae si Bong kaya’t tinignan din ng babae ito pabalik. Hindi mapakali at pinipilit iwasan ng tingin ni Bong ang babaeng kanyang nakabangga.

            “Pare! Pare! Palapit na sila dito.” Hindi na magkandaugaga si Bong sa sunud-sunod na paglagok niya ng alak sa natutuyo’t niyang lalamunan.

            Pagdating ng babae kasama ang kanyang mga kaibigan sa kanyang harapan ay tinanong nya kung bakit nakatingin si Bong sakanya. “Wa-wala naman. So-sorry.” Nanginginig na sagot ni Bong. “Gusto niya sanang makipagkilala!”, gatong ng mga kaibigan ni Bong. “Hindi! Hindi!”, pangontra naman ni Bong. Ngumiti lamang ang babae at nagpakilala, “May, ako nga pala si May” habang nakangiti kay Bong. “Ah- Hi, ako si Bong” habang pilit na inaabot ang naninigas niyang kamay sa babae.

            Nagsalo na ang dalawang grupo ng magkakaibigan sa isang lamesa habang nagkekwentuhan at ang iba naman ay nagsasayawan.

            Ilang araw pa ang nakalipas ay nagsunud-sunod ang pagkikita nila Bong at May. Pagkatapos ng klase ni Bong ay sinusundo niya si May at sabay silang kumakain sa labas upang magkakilanlan pa ng maayos. Hindi nagtagal ay dumating ang panahon na naging silang dalawa na.

            Ilang taon din ang nakalipas ay nakatapos na ng kolehiyo sa kursong Bachelor of Science for Civil Engineering si Bong at nagrereview na lamang para board exam.

            Taong 1992 ng May 24, noong sinurpresa siya ni May sa isang romantikong hapunan  si Bong para sa kanyang kaarawan. Nagsindi nag kandila si May sa isang lamesang may nakahandang bagong lutong ulam at mainit na kanin, habang amoy na amoy ang halimuyak ng pulang rosas na nakakalat sa pagpasok pa lamang ng pintuan hanggang sa kama.

            Kumakatok na sa pintuan si Bong at agad-agad na humaripas ng takbo si May upang salubungin ito habang may dala dalang cake at lighter upang sindihan ang kandila. Pagbukas ng pinto ay kumanta si May ng Happy Birthday at naglakihan ang mga mata ni Bong sa gulat ng makita niya ang buong kwartong punong puno ng bulaklak at pagkain sa lamesa. Pagtapos kumanta ay binati ni May si bong at hinalikan. “Happy Birthday, para sayo lahat ito.”, bati ni May.

            Kumain na sila ng hapunan at masayang nagkekwentuhan habang umiinom ng wine. Pagkatapos nilang kumain at uminom ng wine ay unti-unti ng naginit ang kanilang mga katawan ng dahil na rin sa kadahilanang silang dalawa lamang doon sa silid na kanilang tinutuluyan. Kaya’t unti-unti ng naglapit ang kanilang mga labi at pinatay ang ilaw.

            Makalipas ang isang buwan ng malaman ni May na siya ay nagdadalang tao. Hindi niya alam kung pano ito sasabihin sa kanyang mga magulang at kay Bong. KAya’t napagdesisyonan niyang makipagkita kay Bong sa isang lugar malapit sa pinapasukan review center ni Bong.

            Naghintay si May sa may isang kainan, tingin ng tingin sa kanyang paligid upang hanapin si bong habang hinihimas ang kanyang tiyan. Dumating si Bong at tinanong si May kung bakit biglaang gusto niyang makipagkita. “Bakit bigla kang nakipagkita? May problema ba?”, tanong ni Bong kay May. “May gusto sana akong sabihin sayo. Hindi ko na kasi alam kung anong gagawin ko.” Sagot ni May. “Ano yun?” wika ni Bong. Gulat na gulat si Bong noong sinabi ni May na buntis siya. Hindi niya rin alam kung ano ang kanyang gagawin dahil hindi ganun ka yaman ang pamilya ni Bong at hirap na hirap na sila sa pagpapaaral kay Bong para sa kanyang paghahanda sa palapit na board exam.

            Walang- wala sa sariling sinabi ni Bong sa kanyang ina na buntis si May at wala ng nagawa ang kanilang mga magulang kundi tanggapin ito. Tumigil si Bong sa pagrereview at nagtrabaho. Mas pinili niyang magtrabaho na upang makatulong na agad sa kanilang pamilya at sa paghahanda sa bago niyang magiging pamilya kesa ituloy ang pagkuha ng board exam.

            Ngunit dumating ang mga panahong halos araw-araw ng nagaaway sila May at Bong. Hindi na sila nagkakaintindihan at minumura na ni May si Bong na hindi nagugustuhan ng ina ni Bong.

            Makalipas ang kabuwanan ni May ay isinilang niyang ang isang babaeng sanggol na may mapupulang labi at pisngi. Pinangalanan nila ang babaeng sanggol na Reggie Ann. Ngunit sa paglabas ng bata ay hindi parin naayos ang pagsasamahan nila Bong. Nagkaroon pa ng mas matitinding away at nadamay pa ang mga magulang ni Bong dahil hindi na masikmura ng ina ni Bong ang pagaalipusta ni May sa kanyang anak. Nalaman nilang kaya nagkaganun ay may iba na palang lalake si May. Nasaktan ng lubusan si Bong na parang sinasaksak ang kanyang puso. Hindi niya inaasahan na sa lahat ng sakripsyong ginawa niya para sa pamilya niya ay mauuwi sa wala. Ibinigay niya ang lahat para sa kanyang asawa at kinalumutan ang kanyang pangarap upang maitaguyod ang kanyang pamilya. Kaya’t ng dahil sa pangyayaring ito ay agad silang naghiwalay ni May at naiwan ang babaeng sanggol sa puder ng kanyang ama. Nagkaroon sila ng kasulatang hindi maaring kunin ni May ang babaeng sanggol sa puder ng kanyang ama.

            Umiiyak habang binabasa ni May ang kasunduang ito at pilit na pinirmahan ang kasunduan kabay ng pagpatak ng kanyang luha sa papel na iyon.  Matapos nito ay pinuntahan niya ang kanyang anak at inakap ng mahigpit. “Anak sorry. Sorry…”, ito na lamang ang huling salitang bigibigkas niya bago siya umalis.

Kalinga ng kanyang lola ang natamasa ng sanggol habang siya’y lumalaki. Pangunguli sa kanyang ina ang namuo sa kanyang puso habang nagkakaisip ang sanggol.

            Sampung taon na ang nakalipas noong bumalik si May sa kanilang tahanan upang kunin ang bata ngunit pinagbawalan siya ng ina ni Bong. Hindi rin sumangayon dito si Bong ngunit hindi naman ganun katigas ang puso ni Bong upang ilayo ang kanyang anak sa ina nito. Gayun pa may ramdam niya ang pangungulila ng kanyang anak sa pagmamahal ng isang ina. Kaya’t pinagpasya nilang magkasundo at maging magkaibigan na lamang para ika-bubuti ng paglaki ng kanilang anak. Hindi man sila isang buong pamilya, ngunit maari nilang gampanan ang kanilang pagiging isang magulang at pagiging gabay sa kanilang anak.

Tsokolateng Dagat (Paglalarawan)

Nagsilbing isang malawak na tsokolateng dagat na may amoy panis na ulam ang lumulutang-lutang na animo'y patay na mga isda at kalat-kalat na isla na siyang nagsilbing pahingahan ng mga tao ang ating natamasa ilang linggo pa lamang ang nakalilipas.

Habang ako ay nanunuod ng balita, kitang-kita ng aking naglalakihang mata kung paano sinakop ng maitim na ulap, nagbabagsakayang tubig sa langit kasabay ang paghampas ng hangin at pagsabog ng kulog at kidlat ang ipinatikim na lakas ng habagat na ito sa Filipinas, partikular na sa Metro Manila. Isa itong delubyo na maihahalintulad natin sa bagsik na ipinaranas sa atin ng bagyong Undoy. Hindi ako magkakandaugagang isipin kung ano ang una kong gagawin kung sa amin nangyari ang aking nakitang hirap ng mga taong nakikipagsapalaran sa tila isang survival game na ating napapanuod rin sa telebisyon. Ika nga sa palabas na iyon ay "Matira, matibay".

Inaamin ko na noong patak-patak pa lamang ng ulan ay ninanais kong magalit pa ang langit habang hinihintay ang pagulan para sa suspensyon ng klase upang makaalis sa rehas ng aming tahanan at magliwaliw na parang hayop sa kalsada. Ngunit ako ay nagkamali ng panalangin at ang nais kong mangyari ay nauwi sa pagkakakulong ko sa madilim na rehas at napaupo nalamang sa sulok ng aking kwarto. Naisip kong habang may mga taong hindi magkandarapa sa lugar ng kanilang kinalalagyan dahil unti-unting pinupulbos at nililimas ng tsokolateng dagat ang kanilang pinaghirapang gamit at bahay ay ipinapanalangin kong mawalan ng klase upang maglibang lamang. Ipinairal ko ang aking pagiging makasarili, sakim para sa kaligayahan ng sarili na alam kong maari ko namang makamit ng hindi kinakailangang humiling na pagdurusahan naman ng iba.

Sising-sisi ako noong mga araw na iyon at unti-unting nanalangin upang bawiin ako nauna kong panalangin at palitan na sana ay masilayan ko ng muli ang ngiti ng langit kasabay ang pagababa ng tsokolateng dagat na bumabalot sa Isla ng Mero Manila. Nais kong masilayan ang dating ngiti ng mga taong unti-unting nabalot ng maskara ng kalungkutan kasabay ng pagiyak ng langit.

Hindi masamang humiling ng ikasasaya natin, bawat isa satin ang may kanya-kanya hiling para sa sarili ngunit hindi kailangan isakripisyo ang kahirapan ng iba para sa ikasasaya ng iba. Isipin muna nating mabuti kung ang ating kahilingan ba ay makakaapekto sa ibang taong nasa paligid natin o hindi. Ang buhay ng tao ay higit na mahalaga kaysa sa ibang bagay na kaunti lamang ang epekto sa atin. Wala namang mawawala sa pagpasok sa paaralan, bagamat ito pa man ay makakatulong sa atin para sa kinabukasan.